منوچهر طیاب، متولد سال ۱۳۱۶ در تهران، مستندساز، نویسنده، منتقد و ایران شناس، باسابقه و فعال کشورمان است.
او دانش آموختهٔ رشتهٔ معماری از دانشگاه فنی وین و تحصیل کردهٔ رشتهٔ کارگردانی سینما و تلویزیون و طراحی صحنه از دانشکدهٔ سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی وین است.
طیاب فیلمسازی خود را با کارگردانی فیملی دربارهٔ سفالهای قدیمی ایران آغاز کرد و تاکنون بیش از ۹۰ فیلم مستند و آموزشی ساخته است.
منوچهر طیاب در بامداد روز چهارم شهریور ماه هزار و چهارصد به دلیل سرطان در وین در گذشت. یادش گرامی
فیلم ها :
- مستند «آبادان»
- مستند «سفال و سرامیک»
- مستند «سرامیک»
- مستند «ریتم»
- مستند «سپاه دانش»
- مستند «قره کلیسا»
- مستند «از کران تا کران»
- مستند «کمپ محمود آباد»
- مستند «شوشتر»
- مستند «مسجد جامع اصفهان»
- مستند «چهلستون»
- مستند «دزفول»
- مستند «چم» (مشترک با جلال مقدم ، منوچهر انور)
- مستند «خلیج فارس»
- مستند کوتاه «پرتو حماسه»
- مستند کوتاه «چهره یک کاریکاتوریست»
- مستند «فرهنگستان زبان»
- مستند «نمایشگاه شیشه و سرامیک»
- مستند «ادیان در ایران» (ایران سرزمین ادیان)
- مستند «معماری دوران صفوی»
- مستند «اصفهان شهر نور و زندگی»
- مستند «اصفهان هندسه ای در مقیاس انسانی»
- مستند «سد راه شن»
- داستانی «سوزنبان » ۱۳۵۰
- مستند « آستان قدس رضوی » (1353)
- مستند «وانگه روان جهان گله کرد»
- مستند «معماری اسلامی ایران دوره ایلخانی»
- مستند «معماری اسلامی ایران دوره تیموری»
- مستند «معماری اسلامی ایران دوره صفویه»
- مستند «معماری اسلامی ایران دوره سلجوقی»
- «همراه باد در دل تنهایی کویر»
- «پرواز باد بر بالهای خیال»
- مستند «نقاشی ایرانی»
- مستند «عالی قاپو»
- مستند «هشت بهشت»
- مستند «مسجد شاه»
- مستند «مسجد شیخ لطف الله»
- مستند «دریای پارس»
- مستند «زاگرس،گاهواره تمدنی کهن»
- مستند «البرز »
- مستند «پروازی دور بر بالهای خیال»
- مستند «از مشرق به مغرب» (1395)
- مستند «سوپ شهر خاموش»
تالیف :
- کتاب «همراه باد در دل تنهایی کویر» (منتشر شده در ۵ آبان ۱۳۸۱، انتشارات کتاب خورشید)
- کتاب «دریای پارس» (منتشر شده در ۸ اسفند ۱۳۸۵، انتشارات کتاب خورشید)
- کتاب «زاگرس گاهواره تمدنی کهن»
- کتاب «البرز زادگاه فرهنگی به قدمت تاریخ»
مسولیتهای اجتماعی :
- استاد رشتهٔ سینما در دانشکدهٔ هنرهای دراماتیک و تلویزیون
- سرپرست رشتهٔ سینماتوگرافی و عکاسی دانشکدهٔ علوم ارتباطات اجتماعی تهران
- عضو هیئت داوران یونسکو در جشنواره بینالمللی فیلم کوتاه لهستان
جوایز و افتخارات :
جایزهٔ سیمین دلفان از جشنوارهٔ بینالمللی فیلمهای مستند و آموزشی تهران (سرامیک)
دیپلم افتخار جشنوارهٔ برلین (مسجد جامع اصفهان)
دیپلم افتخار جشنوارهٔ وین (ریتم، ایران سرزمین ادیان)
دیپلم افتخار جشنوارهٔ مسکو (اصفهان هندسه ای در مقیاس انسانی)
لوح سیمین بهترین فیلمنامه و کارگردانی از جشنوارهٔ تورنتو (همراه باد در دل تنهایی کویر)
فیلم برگزیدهٔ جشنوارهٔ لوکارنو (همراه باد در دل تنهایی کویر)
لوح زرین جایزهٔ شهید آوینی (دریای پارس)
- دلفین نقرهای برای فیلم «سرامیک» از دومین جشنواره فیلم رشد 1343
- دیپلم افتخار برای فیلم «مسجد جامع اصفهان» از جشنواره بینالمللی فیلم «برلین» آلمان ۱۳۵۱
- دیپلم افتخار برای فیلم «ریتم» و «ایران سرزمین ادیان» از جشنواره بینالمللی فیلم «وین» اتریش ۱۳۵۲ و ۱۳۵۴
- دلفین طلایی برای فیلم «معماری دوران صفوی» از چهاردهمین جشنواره فیلم رشد 1356
- انتخاب فیلم «ریتم» از سوی سازمان یونسکو جهت تدریس تدوین فیلم در آموزشگاههای سینمایی آن سازمان ۱۳۴۹
- دیپلم افتخار بهترین متن تحقیقی از بیست و هشتمین جشنواره فیلم رشد 1377 برای مستند وانگه روانجهان گله کرد
- در بخش ویژه سی امین جشنواره فیلم رشد 1379، آثار منوچهر طیاب نمایش داده شد.
- لوح تقدیر و سپاسنامه جشنواره از اولین جشنواره مستند سینما حقیقت 1386
- ستاد برگزاری پنجمین جشنواره مستند سینما حقیقت 1390، به پاس قدردانی از یک عمر فعالیت موثر و کاربردی همراه با کارنامهای درخشان و مملو از آثاری ارزشمند در حوزه مستند و ایفای نقشی تأثیرگذار و ماندگار در هدایت و ارتقا بخشی، طیف وسیعی از فیلمسازان جوان و پرورش شاگردان فراوان، با اهدای تندیس فیروزهای سینماحقیقت و هدیه نقدی از منوچهر طیاب قدردانی نمود.
- هشتمین جشنواره سینما حقیت 1393
- کتاب یادنامه منوچهر طیاب در 500 نسخه در سال 1400 توسط مؤسسه متن، با همکاری خانه سینما، منتشرشد.
حضور در :
- دومین جشنواره سینمای مستند کیش 1379 (وانگه روان جهان گله کرد)
- بیست و یکمین جشنواره فیلم کوتاه تهران 1383 (عضو هیات داوران)
- سی امین جشنواره فیلم تهران 1392
- نهمین جشنواره مستند سینما حقیقت 1394
- دهمین جشنواره مستند سینما حقیقت 1395 مستند «از مغرب به مشرق» در بخش جنبی جشنواره
- سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر 1395 (عضو هیات داوران)
- یازدهمین جشنواره مستند سینما حقیقت ۱۳۹۶ (عضو هیات داوران)
یادنامۀ منوچهر طیاب؛ روایت آنچه از دل برآمدهست
روایت آدمهایی است که با منوچهر طیاب زندگی و کار کردهاند و از شناختشان نسبت به شخصیت و آثار او گفتهاند.
در مراسمی که (سهشنبه ۹ آذرماه) و به منظور بزرگداشت منوچهر طیاب کارگردان، مستندساز و عضو جاوید فرهنگستان هنر برگزار شد از کتاب یادنامه این استاد فقید رونمایی شد.
یادنامه منوچهر طیاب کتابی است که برای معرفی این پیشکسوت سینمای مستند، پژوهشگر و عضو پیوسته فرهنگستان هنر منتشر شده تا گوشهای از تلاش های بی وقفه و پیوسته او را در شصت سال فعالیت هنری بازنمایی کند.
یادنامه منوچهر طیاب به اهتمام علیرضا قاسمخان و زهرا مربیان از سوی مؤسسه تألیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن) وابسته فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی منتشر شده است. عنوان این یادنامه را استاد غلامحسین امیرخانی، عضو پیوسته فرهنگستان، به رشته تحریر درآورده است.
پس از آغازه و پیشگفتار، مقالات نقد خلاقِ فیلم مستند بر مبنای تعریف جان گریسون از مستند (با تأکید بر پردازش خلاقانه مستندهای “ریتم” و “خط” ساخته منوچهر طیاب) از علیرضا ارواحی؛ تحلیل نمودهای زیباییشناسانه در فیلمهای منوچهر طیاب از معصومه کیانی؛ حدیث خداوند، هنر و بندگی (تأملی در مستندهای منوچهر طیاب در حوزه هنرهای ایرانی_اسلامی) از مجید کیانیان؛ یاد باد کویر تنهایی؛ در جستوجوی اسطوره شخصی منوچهر طیاب از بهمن نامورمطلق، و فیلمهای مستند “ایران، سرزمین ادیبان” و “زاگرس” از دیدگاه اسطورهشناسانه از محمد هاشمی و مهدیه قرباننژادزواردهی، بدنۀ اصلی این کتاب را تشکیل میدهند.
همچنین، در این کتاب، یادداشتهایی از محمدرضا اصلانی (نویسنده، محقق و فیلمساز)، همایون امامی (محقق و پژوهشگر سینمای مستند)، سیدمحمد بهشتی (نویسنده و محقق)، عطا حسنپور (دکتری باستانشناسی)، رامین حیدریفاروقی (پژوهشگر و مستندساز)، باربارا طیاب (همسر منوچهر طیاب)، مسعود کازری (ناشر)، زهرا مربیان (پژوهشگر) و اسعد نقشبندی (عکاس و مدیر تولید)؛ منتشر شده است.
«گاهنامه»، «فیلمشناخت» و «کتابشناسی» نیز از دیگر بخشهای این کتاب است.
در بخشی از این کتاب با عنوان «مرد سرزمین» نوشتۀ محمدرضا اصلانی آمده است:
من طیاب را از سال ۱۳۴۴ می شناسم. سالهایی که هردو جوان بودیم. من ۲۲ ساله بودم و او گمان دارم شش سالی از من بزرگتر بود. مدرسه ای که در وزارت فرهنگ و هنر برپا شد، یک دوره سینمایی برگزار کرده بود به سرپرستی مصطفی فرزانه. طیاب که از اتریش آمده بود آنجا مدرس بود و من متعلم.
او معلم مستقل من بود در طراحی صحنه؛ اما ما در آن راهروهای بوی آمونیاک گرفته در لابراتوار فیلم، معلم و شاگرد نبودیم؛ با هم دوست شدیم. در آن استودیوهای تازه ساختۀ فرهنگ و هنر آکوستیک شدۀ سفید، با هم کار کردیم؛ بحث هامان در آن فضای پهن شده، شکل گرفت (ص.۱۳۸).
منوچهر طیاب سال ۱۳۱۶ در تهران بدنیا آمد. او دانشآموخته رشته معماری در دانشگاه فنی وین و فارغالتحصیل کارگردانی سینما و تلویزیون از دانشکده سینمایی آکادمی دولتی موسیقی و هنرهای نمایشی اتریش بود.
طیاب از سال ۱۳۴۲ با ساخت فیلم سفال به حرفهی مستندسازی روی آورد و طی ۵۷ سال فعالیت مداوم، نزدیک به ۱۰۰ فیلم ارزشمند میراث فرهنگی و تاریخی را کارگردانی کرد.
لرستان، کهن سرزمین قوم کاسیت (۱۳۹۶) آخرین اثر مستند وی بود که در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تهیه شد.
سال گذشته و در جریان برگزاری سیزدهمین دوره جشنواره بینالمللی سینماحقیقت، ضمن نکوداشت استاد منوچهر طیاب و نمایش آثار منتخب وی، از این پیشکسوت سینمای مستند با اهدای نشان فیروزه حقیقت تجلیل بعمل آمد.
استاد طیاب شهریورماه ۹۹ به دلیل ابتلا به بیماری سرطان، در شهر وین اتریش درگذشت و در آرامگاه مرکزی این شهر به خاک سپرده شد.
کتاب یادنامه منوچهر طیاب را مؤسسه متن، با همکاری خانه سینما، در ۲۱۵ صفحه و شمارگان ۵۰۰ نسخه منتشر کرده است.